Elk Halloween-seizoen kijken mensen naar horrorfilms, wagen ze zich in spookhuizen en durven ze zich op een andere manier bloot te stellen aan verschillende kippenvelverwekkende ervaringen. En natuurlijk houden velen van ons, waaronder ikzelf, van een goede griezelfilm, ongeacht de tijd van het jaar. Maar waarom doen we er alles aan om angst te ervaren – waarbij we onze psyche blootstellen aan seriemoordenaars, demonen en de dood? Waarom zouden we geschokt, doodsbang, genept of bang gemaakt willen worden, vooral in een wereld die al meer dan genoeg biedt om bang voor te zijn?
Het blijkt dat er eigenlijk genoeg psychologische en wetenschappelijke redenen zijn waarom velen van ons van angst en griezelen houden. In de aanloop naar Halloween onderzoeken we waarom velen van ons er zo naar verlangen om doodsbang te worden in plaats van gewoon een romcom te kijken en het voor gezien te houden.
Angst kan plezier in onze hersenen opwekken
Het blijkt dat de chemie van de hersenen er de oorzaak van is dat angst zo aantrekkelijk is voor sommige mensen. Angst wordt behandeld door onze amygdala’s, dat zijn clusters van neuronen die in het midden van onze hersenen liggen. Als we bang zijn, stimuleert de amygdala de hypothalamus, die het sympathische zenuwstelsel en ons bijnierstelsel activeert, waardoor adrenaline en endorfine door ons lichaam stromen.
Dit alles leidt tot een lichamelijke roes. Onze hartslag neemt toe, we gaan zwaarder ademen en sturen meer zuurstof naar onze hersenen, het glucosegehalte in ons bloed stijgt en we voelen ons over het algemeen sterker en alerter – een gevoel dat sommige mensen omschrijven als “voelen dat we leven”.
Toch zijn niet alle soorten angst gelijk als het gaat om hoe ze zich in de hersenen en het lichaam afspelen, en er is een groot verschil tussen de angst die we voelen als een bedreiging echt is versus wanneer we weten dat dat niet zo is.
“Het heeft iets plezierigs om bang te zijn en die adrenalinestoot te krijgen terwijl je tegelijkertijd weet dat je veilig bent,” vertelt Robi Ludwig, PsyD, aan fafaq. Meerdere recente onderzoeken hebben aangetoond dat, hoewel een stormloop van angst van welke aard dan ook aanvankelijk in het lichaam kan worden geregistreerd als een teken van gevaar, onze hersenen, zodra we ons herinneren dat de dreiging niet echt is, stromen dopamine kunnen afgeven. Dit kan een gevoel van opluchting teweegbrengen, waardoor de intensiteit van de reactie van onze amygdala wordt afgezwakt en we een aangename roes voelen zonder de meer onaangename gevolgen die angst met zich mee kan brengen.
Angst kan een leerervaring zijn
Al het bovenstaande verklaart waarom sommigen van ons graag de lichamelijke sensaties voelen die angst teweegbrengt, maar het verklaart niet precies waarom zo velen van ons zich zo aangetrokken voelen tot waargebeurde misdaad, horrorfilms en andere verhalen die zich richten op gedrag waar we in het echte leven waarschijnlijk nooit mee in aanraking zouden willen komen. Het verklaart ook niet waarom mensen die niet van adrenalinestoten houden, vaak toch op zoek gaan naar angstopwekkende ervaringen. Het blijkt, volgens een reeks recente onderzoeken die zijn uitgevoerd in het Deense Recreational Fear Lab aan de Universiteit van Aarhus, dat velen van ons zich aangetrokken voelen tot angst, enge films, waargebeurde misdaad en dergelijke, omdat deze dingen ons onbewust het gevoel kunnen geven dat we ons voorbereiden en iets leren over onszelf en de wereld.
Door zoveel mogelijk te leren over hoe ons lichaam reageert op angst en over hoe het andere mensen is vergaan in angstaanjagende situaties, kunnen onze hersenen het gevoel krijgen dat ze bestuderen wat ze moeten doen als ons echt iets ergs overkomt. Dus de volgende keer dat u in een Wikipedia-konijnenhol op zoek gaat naar Jeffrey Dahmer, bedenk dan dat uw hersenen u op een vreemde en indirecte manier proberen te beschermen.
Het kan ook zijn dat we ons om evolutionaire redenen aangetrokken voelen tot angst en horror. Per slot van rekening zijn we al sinds de tijgers aan de randen van onze grotten op de loer lagen, geprogrammeerd om ons op bedreigingen te richten. “Mensen zijn over het algemeen gebouwd om geïntrigeerd te zijn door en alert te zijn op potentieel gevaarlijke situaties,” vertelde onderzoeker Coltan Scrivner van de Universiteit van Aarhus, wiens onderzoek zich grotendeels richt op het concept van “morbide nieuwsgierigheid” – dat hij in een studie uit 2021, gepubliceerd in ScienceDirect, beschrijft als “een veelvoorkomende psychologische eigenschap” – aan Time. “We zijn nieuwsgierig naar bedreigingen in onze omgeving. Dus telkens als we een hint krijgen dat er daarbuiten informatie over gevaar zou kunnen zijn, worden de aandachtsmechanismen in ons brein ingeschakeld en leiden ze ons naar die informatie toe.”
Angst kan ons in staat stellen om ons bezig te houden met negatieve emoties en taboes
Onze fascinatie voor horror in het bijzonder kan zelfs nog dieper gaan dan een adrenalineliefde of een verlangen om onszelf te beschermen, en zich helemaal uitstrekken tot de schaduwzijden van onze psyche. Volgens Dr. Ludwig is een andere reden waarom we ons aangetrokken voelen tot verontrustende en verdraaide verhalen, dat ze ons in staat stellen om ons bezig te houden met onderdrukte en taboe-aspecten van onszelf.
“Er is iets plaatsvervangends opwindends aan het zien hoe iemand zich op een oer-manier gedraagt, omdat dit gedachten en gevoelens zijn die de meeste mensen wel eens gehad hebben,” legt ze uit. “Als je echt boos bent op iemand en je zou hem graag voor een bus zien lopen, is dat gevoel misschien niet blijvend; het kan gewoon een fantasie zijn over iemand kwaad kunnen doen en je almachtig voelen en niet kwetsbaar. Maar als we kijken naar criminelen of waargebeurde misdaadprogramma’s, stelt dit ons in staat om te kijken naar zeer duistere emoties en handelingen die we ons niet hoeven toe te eigenen.”
Het omgaan met horror en angst kan ook een manier zijn om emoties te verwerken en aan te kunnen die we normaal gesproken in ons dagelijks leven onderdrukken. Aan de andere kant kan het ook fungeren als een ontsnapping aan negatieve emoties. “Angst sluit je op in het huidige moment. Het leidt af van andere zorgen die we in ons leven kunnen hebben, vooral als het voor amusementsdoeleinden is,” zegt Dr. Ludwig. Een goede schrik, voegt ze eraan toe, kan ons soms zelfs “uit ons depressieve gevoel of uit depressieve stoornissen halen”. Angst kan sommige mensen ook helpen op een existentieel niveau; er gaat niets boven het kijken naar een slachtoffer in “Saw” dat urenlang gemarteld wordt om u eraan te herinneren dat uw leven toch niet zo slecht is.
Angst kan gemeenschappelijk lerend zijn
Ik val waarschijnlijk een beetje in elk van de drie bovenstaande categorieën. Ik ben gaan bungeejumpen om sensatie te ervaren, heb urenlang seriemoordenaars onderzocht om te proberen hun motivaties te begrijpen en voelde me zeker erg dankbaar voor mijn eigen leven na het zien van “Midsommar”.
Maar eigenlijk geniet ik het meest van het voelen van angst (in een veilige context) als ik het samen met anderen kan ervaren. Toen ik opgroeide, keek ik vaak naar horrorfilms met mijn broer, neven of vriendengroepen, en ik heb er goede herinneringen aan dat we allemaal samen schreeuwden, grappen maakten over de absurditeit ervan, of op de een of andere manier een geweldige tijd hadden terwijl we keken naar slashers, spoken en demonen die het scherm verscheurden.
Er ging altijd een soort gemeenschappelijke catharsis uit van die ervaringen, en vreemd genoeg doen horrorfilms me tegenwoordig aan thuis denken – en daarmee bedoel ik dat ze me doen denken aan goede tijden waarin we elkaar uitdaagden om griezelige kelders in te gaan, elkaar vastklampten terwijl we in en uit achtbanen reden, of “RENNEN!” schreeuwden naar de tv terwijl we naar “The Texas Chainsaw Massacre” keken.
Natuurlijk ervaart iedereen angst anders, maar één ding is duidelijk: er is niets mis met mensen die “The Shining” willen aanzetten om vervolgens een seance te houden in een verlaten landhuis, net zoals er niets mis is met iemand die liever gezellig naar “Hocus Pocus” kijkt. We zijn allemaal mensen die ons best doen om in een enge wereld te leven, en soms is een beetje angst in een veilige container precies wat we nodig hebben.
Afbeelding Bron: Everett Collection