Het ouderschap kan een fantastische reis zijn, maar het is zeker niet zonder uitdagingen. En hoewel we kunnen verwachten dat er momenten zijn waarop wij en onze kinderen stress of angst voelen, kan er een kantelpunt zijn waarop de typische zorgen in iets ernstigers veranderen. Het is niet altijd duidelijk hoe je een kind met angst kunt helpen en wanneer je moet ingrijpen.
“Angst is een normaal en noodzakelijk onderdeel van de menselijke ervaring,” vertelt Caroline Danda, PhD, een klinisch psycholoog, aan fafaq. “Soms echter, in plaats van onze angst te interpreteren als een teken om op te letten en informatie te verzamelen om voorbereid te zijn, triggert angst het vecht-vlucht-vries-systeem, wat leidt tot driftbuien, verzet, vermijding en uitschakeling.”
Maar hoe weten we wanneer wat onze kinderen ervaren normaal is, wanneer we moeten ingrijpen en hoe we kinderen met angst kunnen helpen? Dit is wat de deskundigen zeggen.
Waarin verschilt angst van typische zorgen in de kindertijd?
Zorgen en stress horen bij het leven, en elk mens zal minstens één keer in zijn leven last hebben van het een of het ander. Maar hoe weet u of wat uw kind ervaart meer is dan de typische zorgen en angsten? De sleutel is hoeveel hun zorgen of angsten hun leven beïnvloeden.
“Angst kan verder gaan dan de typische kinderzorgen wanneer het het dagelijks leven van een kind aanzienlijk verstoort, buitensporig leed veroorzaakt of resulteert in lichamelijke symptomen,” vertelt Dr. Caroline Fenkel, DSW, LCSW, deskundige op het gebied van geestelijke gezondheid voor adolescenten en Chief Clinical Officer bij Charlie Health aan fafaq. “Aanhoudende angst die meerdere weken aanhoudt en normale activiteiten verstoort, is een reden tot bezorgdheid.
Dr. Danda is het hiermee eens en voegt eraan toe dat een typische bezorgdheid bij kinderen “reageert op geruststelling en steun”. Daaraan voegt ze toe dat “probleemangst optreedt wanneer deze consequent hinder veroorzaakt en intenser is of langer duurt dan verwacht. In wezen zijn frequentie, intensiteit, duur en hinder tekenen dat angst of andere geestelijke gezondheidsproblemen problematisch zijn.”
Dat onderscheid wordt ondersteund door het Centres for Disease Control and Prevention (CDC), dat ook opmerkt dat een kind gediagnosticeerd kan worden met een angststoornis als hun angst en stress het gezinsleven, de school of de socialisatie verstoren. Volgens de CDC werd in 2016-2019 9,4% van de kinderen tussen 3 en 17 jaar gediagnosticeerd met angst.
Hoewel de American Psychological Association (APA) waarschuwt dat angst de laatste jaren toeneemt bij kinderen, merken ze ook op dat vroegtijdige zorg en behandeling “een enorm verschil kunnen maken in het verloop van hun leven.”
Maar om daar te komen, moeten we eerst weten waar we op moeten letten.
Tekenen dat uw kind angstig is
“De meer waarneembare symptomen van angst bij kinderen zijn buitensporig veel geruststelling zoeken, veel wat-als-vragen stellen en bang zijn om dingen te doen tot het punt dat ze situaties of ervaringen proberen te vermijden,” voegt Dr. Danda toe. “Prikkelbaarheid, opstandigheid en driftbuien kunnen ook symptomen van angst zijn.”
Angst bij kinderen kan zich ook lichamelijk uiten, vertelt Kelsey M. Latimer, PhD, klinisch psycholoog en gediplomeerd verpleegkundige aan fafaq. Deze uitingen kunnen zijn: “niet goed slapen, veranderingen in de eetlust en niet op dezelfde manier met anderen om willen gaan als voorheen”.
De uitdaging voor ouders met kinderen die angstig zijn, is dat het niet altijd gemakkelijk is om te bepalen of deze tekenen angst of een andere zorg zijn, vooral als je naar de lichamelijke tekenen kijkt – en een kind zal niet per se in staat zijn om de twee met elkaar te verbinden.
“Omdat kinderen zich emotioneel en cognitief nog aan het ontwikkelen zijn, zijn ze zich vaak niet volledig bewust van of in staat om onder woorden te brengen wat ze denken of voelen,” legt Dr. Latimer uit. “Ze hebben misschien hulp nodig om hun zorgen over cijfers te koppelen aan het feit dat ze elke ochtend hoofdpijn hebben als ze zich klaarmaken voor school.”
Dr. Fenkel geeft nog een aantal tekenen dat uw kind te maken kan hebben met angst, zoals:
- Lichamelijke symptomen zoals buikpijn, hoofdpijn, spierspanning of vermoeidheid.
- Prikkelbaarheid, zoals stemmingswisselingen. “Het is alsof ze een zware emotionele rugzak dragen,” zegt ze.
- Vermijdingsgedrag, zoals het vermijden van bepaalde activiteiten of situaties die hun angst kunnen doen toenemen.
- Slaapstoornissen kunnen zich uiten in moeilijkheden om in slaap te vallen of in slaap te blijven.
Hoe een kind met angst helpen
“Ten eerste zou ik ouders willen aanmoedigen om ook aardig voor zichzelf te zijn,” zegt Dr. Latimer. “Het feit dat uw kind angstig is, betekent niet dat u een slechte ouder bent of dat u iets verkeerd hebt gedaan.”
Dr. Fenkel is het hiermee eens en voegt eraan toe dat als een ouder merkt dat hun kind angstig is, de beste eerste stap is om even stil te staan en meer te lezen over angst bij kinderen. “Neem de tijd om te begrijpen wat er aan de hand is met angst bij kinderen,” zegt ze. “Het is alsof u zich verdiept in een onderwerp dat u helpt om uw kind beter te ondersteunen.”
Dit alles helpt u om in de beste positie te komen om met uw kind over angst te praten, wat een belangrijke stap is in het tonen van steun. Zodra u klaar bent om met hen te praten, zorg er dan voor dat u “uw luisteroren opzet”, zoals leraren zeggen, om een veilige ruimte te creëren.
“Luister naar hen met al uw aandacht en zonder te oordelen. Soms kan gewoon een goed gesprek met een koekje al wonderen doen,” zegt Dr. Fenkel. Andere tactieken en tips zijn onder andere het gebruik van “ik”-uitspraken, zoals “Ik voel me bezorgd” om uit te drukken hoe u zich voelt, wat helpt om het vriendelijk en zonder schuldgevoel te houden, zegt Dr. Fenkel. “En vergeet niet om open vragen te stellen, zodat uw kind weet dat u echt geïnteresseerd bent in hun gedachten en gevoelens. Zo creëert u een warme en ondersteunende ruimte voor een gesprek van hart tot hart.”
Eén ding dat ouders zeker niet moeten doen wanneer ze angst bij hun kinderen bespreken, is hun gevoelens wegwuiven, waarschuwt Dr. Danda.
Danda. “De slechtste manier om op angst te reageren is door te zeggen dat het niets voorstelt of door hen zich slecht te laten voelen over hun angst,” vertelt de arts. “Kinderen kiezen er niet voor om angstig te zijn, de angst komt gewoon tevoorschijn. Het gebruik van woorden als moeten en moeten (bijv. “Je moet kalmeren”) zorgt er vaak voor dat kinderen zich slechter gaan voelen en creëert defensiviteit.”
Dr. Fenkel stelt in plaats daarvan voor dat ouders leren om het rustiger aan te doen, en om te schakelen naar kalmte wanneer ze dat kunnen tijdens momenten van angst. “Als de angst eenmaal getriggerd is, kost het wat tijd om er doorheen te komen. Creëer mogelijkheden om te helpen kalmeren door hen te laten weten: ‘Laten we even de tijd nemen en dan kunnen we het uitzoeken,'” deelt ze.
“Op dezelfde manier kunt u tegen hen zeggen: ‘Ik ga een paar keer diep ademhalen en dan kunnen we de volgende stappen bedenken,’ en dan volgen ze misschien uw voorbeeld,” vervolgt ze. “Sommige kinderen stellen het op prijs om een paar minuten geknuffeld te worden voordat ze een situatie verder bespreken.”
Dr. Latimer is het daarmee eens en voegt eraan toe dat het een groot verschil maakt om met kinderen “op hun niveau te gaan zitten, met hen samen te werken en misschien hun ruimte binnen te gaan waar ze zich veilig voelen. Misschien kunnen ze in hun kamer praten of buiten gaan zitten op een plek met weinig prikkels en weinig afleiding.” Ze legt uit dat deze dingen in gedachten houden “ervoor zorgt dat de omgeving zelf is ingesteld op open discussie en veiligheid.”
Hulp en bronnen zoeken voor angst bij kinderen
Voor ouders die hulp of bronnen willen zoeken voor hun kind dat angstig is, zijn er verschillende wegen die ze kunnen bewandelen, zegt Dr. Latimer.
Ze stelt voor om contact op te nemen met de school van uw kind, niet alleen om hen bewust te maken van de angst die uw kind ervaart, maar ook omdat zij misschien kunnen helpen om de angsten te verminderen. “Er zijn methoden om hiermee om te gaan die kunnen variëren van aanpassingen op school tot plaatsing in speciale onderwijsprogramma’s voor leerlingen om ervoor te zorgen dat het kind wordt geholpen om de school voor hem of haar de veiligst mogelijke plek te maken,” legt ze uit. “Sommige scholen hebben ook counseling en/of groepstherapie beschikbaar.”
Extra hulpmiddelen kunnen zijn om met de kinderarts of huisarts van uw kind te praten, en therapie kan voor sommigen ook een voordeel zijn. “Therapie kan zich richten op het veranderen van niet-helpende denkstijlen, het ontwikkelen van copingtechnieken om het zenuwstelsel te reguleren (bijv. diepe ademhaling, aardingsoefeningen, positieve zelfpraat, enz. Dr. Latimer deelt. “Daarnaast kan uw huisarts of psychiater helpen bij het bespreken van mogelijke medicatieopties die ook kunnen helpen om de hersenen te reguleren, zodat de persoon minder snel in ‘vecht- of vluchttoestand’ is en beter in staat is om de copingtechnieken te gebruiken die hij of zij heeft geleerd.”
Met onze kinderen omgaan met angst kan een uitdagende situatie zijn, maar als we weten waar we op moeten letten, hoe we kunnen helpen en wanneer we de hulp van professionals moeten inroepen, kan iedereen zich gesteund voelen. En dat is altijd goed.
Afbeelding Bron: Getty / Dima Berlin