De openingszin van Amazon Prime Video’s nieuwe documentaire “The Greatest Show Never Made” klinkt door in de hele serie: “Geld is het grootste obstakel op weg naar persoonlijke vrijheid – als je dat kunt oplossen, lach je.” In het begin van de jaren ’90 werden deze woorden uitgesproken door Nik Russian (ook bekend onder een aantal aliassen); de man die 30 naar roem hunkerende mensen rekruteerde om deel te nemen aan zijn reality-tv-serie, waarvan hij hen naar verluidt vertelde dat deze in opdracht van Channel 4 was gemaakt. Klein voorbehoud: de show bleek niet te bestaan.
De driedelige documentaireserie laat zien hoe deze vreemde reeks gebeurtenissen tot stand kwam en wat voor gevolgen het had voor alle betrokkenen. Deze potentiële deelnemers werden aangemoedigd om hun huizen, relaties en banen achter te laten om een jaar lang mee te doen aan de show in ruil voor roem, tv-aandacht en £100.000 per persoon. Het is opmerkelijk dat het schandaal destijds niet algemeen bekend was. Maar “The Greatest Show Never Made” (die overigens op zichzelf misschien wel een van de meest bizarre documentaires is die ooit gemaakt is) signaleert een probleem dat vandaag de dag nog net zo groot is als in het begin van de jaren 2000. En dat is het gemak waarmee wij mensen verleid worden door reality-tv en de “word snel rijk en beroemd”-belofte die het doet aan degenen die eraan meedoen.
[Waarom hebben zoveel mensen het gevoel dat ze hun leven kunnen verbeteren door in de wereld van reality-tv te stappen?
De “ex-kandidaten” van de documentaire – die destijds tussen de 20 en 30 jaar oud waren – zeiden dat ze “iemand anders wilden worden”, dat ze hun baan beu waren en dat ze iets buitengewoons wilden doen. En de belofte van £100K voor het opofferen van een jaar van hun leven leek een te goede kans om te laten schieten. Eén van hen beschreef zijn droom om een “oneindig veel beter persoon” te worden nadat hij een plaats had veroverd in het schijnbaar nieuwe reality-tv-format.
Dus waarom hebben zoveel mensen het gevoel dat ze hun leven kunnen verbeteren door in de wereld van reality-tv te stappen? Psychologie-expert en levenscoach Bayu Prihandito legt uit dat deze shows “niet alleen publieke erkenning beloven, maar ook een snelle weg naar persoonlijke ontwikkeling en levensverbetering”; een aantrekkelijke gedachte voor mensen die te maken hebben met “persoonlijke en sociale uitdagingen” die ontevredenheid in hun leven veroorzaken.
Natuurlijk vonden de gebeurtenissen van “The Greatest Show Never Made” plaats in de jaren ’90, toen TV zoals we die nu kennen nog in de kinderschoenen stond. “Big Brother” was net op het scherm verschenen en veranderde onze kijk op roem en entertainment. Deelnemers werden ’s nachts beroemd en konden voor het eerst 24/7 live meekijken, waarbij de huisgenoten hun leven omgooiden voor een pas ontdekte roem.
Afbeelding Bron: ITV
Hoewel het misschien vergezocht lijkt dat een tv-zwendel van deze omvang vandaag de dag zou gebeuren met toegang tot fact-checking op het internet, zijn de gevaren van reality-tv bekend en komt de droom regelmatig niet overeen met de werkelijkheid. Hoewel sociale media een constante herinnering zijn aan de roem en rijkdom die anderen hebben in vergelijking met ons, is het vaak net zo’n illusie als de reality tv-show van Nik Russian was.
Hordes jonge mensen zijn erop gebrand om hun influencer carrière te lanceren door te verschijnen in shows zoals “Love Island” (één op de vier millennials gaf toe dat ze hun baan zouden opzeggen om beroemd te worden, volgens een onderzoek van Clapit, terwijl 78 procent van de Gen-Z tieners via recent onderzoek bevestigden dat ze bereid zouden zijn om persoonlijke gegevens te delen voor online roem). Dit ondanks de trolling, pesterijen en doodsbedreigingen waarover veel reality tv-sterren – met name voormalige eilandbewoners – tijdens en na hun tijd op het scherm openlijk hebben gesproken. Als klap op de vuurpijl van het reality-tv-tijdperk waarin we leven, is “Big Brother” zelfs terug op ons scherm, naast een enorme hoeveelheid drama uit het echte leven waaruit we kunnen kiezen.
“Het voedt de fantasie dat iedereen, ongeacht achtergrond, de status van beroemdheid kan bereiken en creëert een gevoel van relateerbaarheid en mogelijkheden.”
Waarom zijn we dan nog steeds zo geobsedeerd door reality-tv, ongeacht de vele donkere kanten ervan? Prihandito zegt dat “reality-tv een beroep doet op onze aangeboren nieuwsgierigheid naar het leven van anderen en ons een kijkje geeft in een wereld van invloed, overvloed en roem”. “Het voedt de fantasie dat iedereen, ongeacht achtergrond, de status van beroemdheid kan bereiken en creëert een gevoel van relateerbaarheid en mogelijkheden,” voegt hij eraan toe.
De huidige crisis in de kosten van levensonderhoud draagt bij aan de behoefte aan zowel een escapistische fantasie als een “snelle oplossing” voor problemen die zowel ingewikkeld als slopend zijn, zowel financieel als voor onze geestelijke gezondheid. Prihandito legt uit dat reality-tv “een wereld laat zien waarin roem financiële stabiliteit betekent”, en voegt eraan toe dat onze kwetsbaarheid voor deze verleiding alleen maar groter is geworden door de opkomst van sociale mediaplatforms zoals Instagram en TikTok, waardoor het nastreven van roem toegankelijker is geworden in deze moeilijke tijd.
Hij voegt eraan toe dat de aantrekkingskracht van deze shows en hun beloften duidt op een ontevredenheid die voortkomt uit “onvervulde behoeften en onvervulde verlangens”, en de reden dat ze zo aanslaan is omdat de tv-shows vaak “een wereld afschilderen waarin deze behoeften onmiddellijk worden bevredigd”, en een “kortere weg naar sociale acceptatie” bieden.
Helaas is het, hoe vermakelijk deze shows ook zijn en hoe aantrekkelijk een snelle oplossing ook is, misschien tijd om anders te gaan denken over de vraag of reality-tv inderdaad onze problemen kan oplossen. Hoewel het misschien niet gemakkelijk is, raadt Prihandito aan om na te denken over een verschuiving in onze waarden van externe (financiële en materiële) beloningen naar intrinsieke beloningen – prioriteit geven aan groei door middel van betekenisvolle relaties en onze bijdrage aan de maatschappij.
“Het komt allemaal neer op het definiëren van eigenwaarde vanuit wat van binnen zit en het erkennen dat echt succes holistisch is, inclusief mentaal, emotioneel en sociaal welzijn, niet alleen financiële of publieke roem,” zegt hij.
Afbeelding Bron: Amazon Prime